Siara - przepis na zdrowie
Od właściwego odpojenia siarą zależy wszystko – zdrowie, życie i przyszła wydajność. Budowa łożyska u krów całkowicie uniemożliwia podczas ciąży przechodzenie przeciwciał od matki do płodu. Dlatego cielęta rodzą się całkowicie bezbronne wobec patogenów środowiskowych. Odporność bierną noworodek zdobywa dopiero poprzez przyswojenie przeciwciał z siary.
Niestety, krowy bardzo często nie wytwarzają jej w wystarczającej ilości lub zawiera ona zbyt małą porcję immunoglobulin (Ig). Ma to związek z rosnącą wydajnością mleczną, nieprawidłowym żywieniem i przebytymi chorobami. Naukowcy wykazali również ujemną korelację pomiędzy jakością siary a jej ilością. Niektóre krowy rasy hf wytwarzają nawet ponad 20 litrów pierwszego pokarmu, a właściwe stężenie immunoglobulin jest wtedy, gdy objętość udojonej siary nie przekracza 8,5 kg. Co oczywiście nie zwalnia hodowcy od sprawdzenia jej jakości. Jeśli stężenie immunoglobulin jest mniejsze niż 40 g/l (niektórzy podnoszę tę poprzeczkę nawet na 60 g/l) – należy podać siarę z „banku”. W przeciwnym razie fundujemy niedobór transferu odporności biernej, czyli infekcje, zakażenia i biegunki. Problemy te dotyczą ok. 15–33% pogłowia nowo narodzonych zwierząt i stanowią główną przyczynę ich śmiertelności do 14. dnia życia.
Jak najszybciej, jak najwięcej
Wchłanianie przeciwciał jest możliwe tylko w ciągu pierwszych 12 godzin życia. Dlatego cielęta powinny dostać minimum 4 litry siary, maksymalnie w ciągu 2 godzin od urodzenia. Immunoglobuliny najlepiej wchłaniane są wciągu 2–4 godzin od narodzin cielaka. Po upływie kolejnych 2–4 godzin zdolność ta gwałtownie spada, aż do całkowitego zaniku po ok. 24–36 godzinach. Jeśli więc siarę podamy po tym czasie, szanse na odpowiednie stężenie przeciwciał w surowicy są nikłe i noworodek będzie cierpiał na niedobór transferu odporności biernej. Temu zjawisku może zapobiec spożycie przez zwierzę minimalnej dawki ok. 100–150 g immunoglobulin.
Warto trzymać się zalecanego czasu, bo liczne badania wskazują, że po 12 godzinach praktycznie zanika zdolność wchłaniania przeciwciał – w badaniach dowiedziono, że przy pierwszym podaniu siary po 16 godzinach, zaledwie ok. 17% cieląt miało pojedyncze przeciwciała. Największy wpływ na ilość wchłoniętych immunoglobulin ma czas podanie pierwszej dawki siary. Cielęta napojone w trakcie pierwszych 2–3 godzin życia przyswajają dwa razy więcej przeciwciał w porównaniu do tych odpajanych później. Gorzej przyswajają też immunoglobuliny cielęta, które doświadczyły stresu okołoporodowego – np. po ciężkim porodzie, z pomocą okołoporodową. Wtedy należy podać po prostu więcej siary.
Czy wiesz co podajesz?
Ocena siary „na oko” bez pomocy chociażby najprostszego sprzętu mija się z celem. W każdy gospodarstwie powinien znaleźć się densymetr (zwany siaromierzem), który mierzy ciężar właściwy cieczy. W przypadku, gdy na jego skali podczas pomiaru odczytamy wartość 1,057 g/cm3 (ciężar właściwy wody wynosi 1 g/cm3), analizowaną przez nas siarę można zakwalifikować jako bardzo dobrą i albo podać noworodkowi, albo zachować w banku. Wartość 1,057 g/cm3 odpowiada stężeniu immunoglobulin wynoszącemu 80 g/l. W densymetrach przeznaczonych do siary pomiar ułatwia kolorowa skala: czerwony odpowiada stężeniu Ig poniżej 40 g/l, żółty – 40–60 g/l, a zielony – powyżej 60 g/l. Ten ostatni wynik toabsolutne minimum, jakie powinna zawierać siara skarmiana przez nowy przychówek.
Wyjście awaryjne
Co zrobić, gdy po porodzie po zdojeniu siary okazuje się, że zupełnie nie nadaje się ona dla noworodka ze względu na zbyt małą liczbę przeciwciał? Sięgnąć po siarę z banku! Bank należy sobie stworzyć mrożąc nadwyżki z pierwszej zdojonej po porodzie siary bardzo dobrej jakości – o stężeniu immunoglobulin wynoszącemu 80 g/l i więcej. Siarę należy podzielić na niewielkie porcje o objętości 1–2 l lub jak jest w przypadku gotowych systemów do mrożenia siary – 4 litrów. Produkt musi pochodzić od zwierzęcia z własnego stada. Nie zapominajmy o właściwym opisie – na butelce lub worku trzeba umieścić: datę zdojenia siary, numer krowy, od której została pozyskana oraz stężenie immunoglobulin. Siarę zamrażamy w temp. –20°C i przechowujemy maksymalnie przez rok. Siary nie można zbyt szybko rozmrażać, bo doprowadzi to do denaturacji przeciwciał. Optymalna temperatura wody powinna wynosić 40°C. Dlatego konieczna jest jej stała kontrola za pomocą termometru lub wykorzystanie łaźni wodnej utrzymującej stałą temperaturę. Przed podaniem siary noworodkowi, doprowadzamy ją do temperatury ok. 37°C.
Cielę przy matce?
Czy warto pozostawiać cielę przy matce, by samo pobrało siarę w naturalny sposób? W przypadku ras mlecznych wysokowydajnych jest to ryzykowny pomysł. Wprawdzie z jednej strony obecność matki wpływa pozytywnie na transfer odporności biernej, to niestety cielęta, które miały same pobrać siarę, finalnie miały gorszą odporność od tych odpojonych w określonym czasie siarą w odpowiedniej ilości i jakości.